پیانو:

ساز پیانو از خانواده‌ی سازهای شستی‌دار یا کلاویه‌ای است. این ساز در انواع موسیقی کلاسیک غربی٬ جز و پاپ و همچنین با انجام تغییراتی در موسیقی اقوام مختلف استفاده می‌شود. از ساز پیانو همچنین در ارکستر و نیز به صورت تکنواز یا برای همراهی یا آکومپانیمان ساز تکنواز دیگر استفاده می‌شود. پیانو از نیمه‌های قرن ۱۸ میلادی نقشی مرکزی در خلق و اجرای موسیقی کلاسیک غربی به عهده گرفته است. مهمترین امکان اجرایی ساز پیانو اجرای همزمان نت‌ها – به تعداد انگشتان فعال نوازنده- است. این توانایی امکانی را ایجاد می‌کند تا کلیت و فضای اصلی کلیت ادبیات موسیقی غربی بر روی آن قابل اجرا باشد و از این جهت ابزاری بسیار مناسب جهت کمک به آهنگسازان در خلق آثارشان است. همچنین توانایی پیانو در اجرای گستره‌ی وسیعی از دینامیک‌ها – شدت‌ اجرای نت‌ها-  با تغییر فشار انگشتان بر روی کلیدها این ساز را به نمونه‌های قدیمی‌تر سازهای شستی‌دار – کلاویکورد و هارپسیکورد- برتری می‌بخشد. توانایی دیگر این ساز یعنی امکان نگه داشتن صدای یک نت پس از رها کردن کلید – توسط پدال- امکانات اجرایی پیانو را نسبت به سازهای مشابه یا قدیمی تر بیشتر می‌کند.

نام پیانو کوتاه شده‌ی نام توصیفی‌ای است که در سال ۱۷۱۱ به آن داده شده بود یعنی : gravecembalo col piano, e forte به معنی : هارپسیکورد با صدای خفیف و قوی. در قرن ۱۸ در متون انگلیسی دو نام Pianoforte , Fortepiano  را – هردو به معنی خفیف و قوی برای این ساز به کار می‌بردند. همچنین نام آلمانی Hammerklavier در متون مختلف موسیقایی برای نام بردن از این ساز و تفکیک آن از نمونه‌های قدیمی‌تر به کار می‌رفته است.

ابداع پیانو را به بارتولومئو کریستوفوری از شهر پادوا ایتالیا نسبت می‌دهند. وی سازنده‌ی هارپسیکورد بود و اطلاعات وسیعی در ساخت سازهای شستی‌دار و زهی داشت.

در فاصله‌ی زمانی ۱۷۹۰ تا ۱۸۶۰ میلادی پیانو تغییرات چشمگیری را پشت سر گذاشت این تغییرات در پاسخ به نیازهای نوازندگان و آهنگسازان برای صدایی قوی‌تر با ماندگاری بیشتر و گستره‌ی صوتی و دینامیکی گسترده‌تر یود. از جهت دیگر انقلاب صنعتی و تحولات گسترد در تولید سیم‌ها ی فلزی و نیز ریختگری دقیق قاب‌های فلزی امکانات و گستره‌ی صوتی پیانو را افزایش داد. گستره‌ی صوتی پیانو در زمان موتزات ۵ هنگام (اکتاو) بود که در پیانوی مدرن به بیش از ۷ اکتاو بالغ می‌شود.

پیانوی امروزی متشکل از چند بخش عمده و اصلی است: سیم‌ها‌(زه‌ها) ٬ قاب فلزی٬ صفحه‌ی صدا و پل‌ها٬ جعبه‌ی چوبی٬ کلیدها و پدال‌ها.

پیانوهای مدرن در دو قالب پیانوی بزرگ Grand piano و پیانوی ایستاده Upright piano  ساخته می‌شوند که هرکدام نیز مدل‌ها و انواعی دارد. در پیانوی بزرگ سیم‌ها بصورت افقی و در امتداد کلاویه‌ها قرار می‌گیرد.

 

 

انواع ختلف پیانوی بزرگ بطور تقریبی از ۱ونیم تا۳ متر طول دارند. پیانوهای بزرگ‌تر صدایی قوی‌تر و آنهارمونی کمتری در سیم‌ها دارند.

پیانوهای ایستاده کم‌حجم‌تر هستند چون قاب و سیم‌ها به صورت عمودی یا ایستاده قرار می‌گیرند.

 

از انواع دیگر پیانو می‌توان به پیانوی الکترونیکی و نیز پیانوی دیجیتال نام برد که فرایندهای متفاوتی برای تولید صدا دارند ولی به علت ارزان بودن –در مقایسه با پیانوی اکوستیک- و سبک‌تر بودن برای آموزش‌های عمومی و استفاده‌های خانگی مقبولیت بیشتری یافته‌اند.

کلاویه ها یا کلیدهای پیانو تمام فواصل استاندارد گام بالقوه‌ی موسیقی غربی را پوشش می‌دهد. کلیدهای سفید نت‌های اصلی و کلیدهای سیاه نتهای میانی را اجرا می‌کنند.

پیانوهای مختلف ۲ یا ۳ پدال دارند. استاندارد عمومی برای پدال‌ها در اروپا ۲پدال و در آمریکا ۳ پدال است. این دو پدال دو کارکرد متفاوت دارند. پدال سمت چپ به نامcorda Una با ضربه زدن بر روی یک سیم (از ۳سیمی که برای هر نت تعبیه شده) صدایی نرم‌تر و ملایم‌تر تولید می‌کند. با کمک پدال سمت راست می‌توان نتی را پس از رها کردن کلاویه همچنان ادامه داد. این امکان ها برای ایجاد حالات مختلف در نوازندگی اجرای عمیق‌تر جملات موسیقی به‌کار می‌روند.

تاریخچه‌ی پیانو نوازی با عوامل مختلفی شکل گرفته است. عواملی نظیر تکامل ساختار ساز٬ تحولات سبک‌های مختلف موسیقی٬ تحول در درک رابطه‌ی نوازنده و قطعه‌ی نصتیف‌شده توسط آهنگساز٬ ظهور ویرتوئوزیته (چیره‌دستی) و حتی عوامل اجتماعی و اقتصادی.

طلوع دوره‌ی رومانتیسیسم در اروپای سال ۱۸۳۰ وتحولات همراه آن نسل و نژادی از نوازندگان را عرضه‌کرد که سالن‌های کنسرت و محافل موسیقایی را طی ۸۰ سال بعد از آن تحت سیطریه‌ی خود درآوردند. اگرچه تعداد نوازندگان آماتور روبه افزایش بود اما پیانو همچنان قلمرو نوازندگان چیره‌دست و ویرتوئوز بود که آثاری را که برای و توسط ویرتوئوزها نوشته شده بود اجرا می‌کردند. از نوازندگان و آهنگسازان نسل اول این دوره میتوان از وبر و شوبرت نام برد. از نسل بعدی آهنگسازان و نوازندگان رومانتیک که قطعات پیانویی اوریجینال خلق کردند میتوان به شوپن و شومان اشاره کرد. البته آهنگسازان رومانتیک دیگری هم بودند که علاقه‌ی ویژه ای به پیانو نداشتند. افرادی نظیر برلیوز٬ وردی یا واگنر.

تحولات نوازندگی پیانو در قرن بیستم نقطه‌ی عطف خود را در کلود دبوسی تجربه کرد. دبوسی نوازندگی از جایی ادامه داد که شوپن پنج دهه قبل تمام کرده بود. البته خود دبوسی نوازنده‌ای چیره دست نبود ولی با آشنایی نزدیکی که با این ساز داشت قطعات مهمی را برای پیانو تصنیف کرد که بافت و هارمونی جدیدی را با پیانو ارائه می‌کرد.

موسیقی چز به عنوان هنری مبتنی بر بداهه نوازی با پیچیدگی بسیار بالا تکنیک‌های خاصی را در نوازندگی پیانو طلب می‌کند و نوازندگان پیانوی جز عموماً تکنیک‌های خاص خود و متفاوت از آنچه از نوازنده‌ی کلاسیک توقع می‌رود دارند. پیانو نوازی جز از اوایل قرن بیستم از شاخه‌های مختلفی شروع شد. یکی از مهمترین این شاخه‌ها رگتایم بود که با الگوی مارش مانند دست چپ و سنکوپ‌ها و آکوردهای شکسته‌ی دست راست به راحتی برای نازندگان آماتور قابل دسترسی بود. در اواخر قرن بیستم نوازندگان پیانوی جز درک روشنی از تاریخچه‌ی نوازندگی پیانو جز داشتند و همچنین از آموزش‌های نوازندگی پیانو کلاسیک  بهرهمند بودند. این آموزش‌ها به ترکیبات جالبی از شیوه‌ها و تکنیک‌های نوازندگی در آثار افرادی چون کیت جرت شد.

وزود ساز پیانو به ایران در زمان سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار صورت گرفت و در دربار او و میان موسیقی‌دانان کسی نواختن آن را نمی‌دانست. با گذشت زمان و آشنایی بیشتر با این ساز موسیقی‌دانان ایرانی برای استفاده‌ی بیشتر از این ساز به فکر تغییر کوک پیانو افتادند و مرتضی محجوبی پیانو را برای اجرای موسیقی ایرانی کوک کرد. علی‌رغم گذش زمان محجوبی همچنان جزء نوازندگان شاخص پیانو ایرانی به شمار می‌رود. پس از این تغییر کوک آهنگسازان و نوازندگان زیادی قطعاتی را برای پیانو در ساختار موسیقی ایرانی تصنیف کردند. از نوازندگان شاخص دیگر میتوان به استاد واد معروفی اشاره کرد.

از شاخص‌ترین قطعات تصنیف شده برای پیانو در سنت موسیقی کلاسیک غربی می‌توان به عناوین زیر اشاره کرد:

سونات پیانو Hammerklavier اثر بتهوون. بتهوون ۳۲سونات پیانو دارد که این سونات از شاخص‌ترین آن‌هاست.

سونات شماره۲ شوپن.

فانتزی در C ماژور اثر شومان

سونات در A ماژور شومان

پرلودهای کلاود دبوسی

از میان نوازندگان معاصر پیانوی کلاسیک میتوان به چهره‌های زیر اشاره کرد:

سرگئی راخمانینوف

ولادمیر هوروویتز

آرتور روبنشتاین

دانیل بارنبوم

در لینک‌های زیر میتوانید نمونه هایی از نوازندگی پیانو را ببینید:

سونات پیانو شماره۶ بتهوون اجرای دانیل بارنبوم

نکتورن شوپن با اجرای ولادمیرهوروویتز

کنسرتوپیانو شماره ۲ سن‌سان با اجرای آرتور روبنشتاین

همنوازی ویولن و پیانو از اساتید حبیب‌الله بدیعی و جواد معروفی

 

 

منبع : آموزشگاه موسيقي كانون

گرد آوري و ترجمه : عباس سيدين

كليه حقوق محفوظ ميباشد، هرگونه كپي برداري ممنوع مي باشد.