فلوت (Flute)

 

در یک معنای عمومی  فلوت به هر سازی گفته می‌شود که با دمیدن هوا در یک لوله تولید صدا می‌کند و صدا ازطریق ایجاد لرزش در یک لبه‌ی نسبتاً تیز در محل برخورد هوا با این لبه‌ي تیز تولید می‌شود.

این گونه سازهای بادی که با تنوع شکل و تکنیک‌ها متفاوت نواختن در سراسر دنیا یافت می شوند چزو نخستین سازهای ساخته‌ی دست بش هستند و نمونه‌هایی از آن با قدمت بیش از چهل هزار سال یافت شده است.

 این دسته‌ی عمومی از سازها که همگی جزو خانواده‌ی هواصداها (Aerophones) هستند تنوع بسیار زیادی دارند. آنچه امروزه به نام فلوت مدرن نامیده می‌شود و موضوع این مقاله است از دسته‌ی فلوت‌های جانبی است. یعنی هوا در امتداد لوله‌ی ساز وارد آن نمی‌شود و ساز تقریباً عمود بر لب‌های نوازنده قرار می‌گیرد.

 

 

فلوت مدرن لوله‌ای فلزی است که از سه بخش ساخته می‌شود. بخش اول که حفره‌ی دمیدم هوا بر آن قرار دارد. بخش میانی و بخش انتهایی که کلیدها روی آن هستند. طول آن حدوداً ۶۷ سانتیمتر و قطر آن کمتر از ۲ سانتیمتر است. نت اصلی و پایه‌ی فلوت نت «دو» است و بنا براین جزو سازهای انتقالی نیست.  محدوده‌ی صوتی این ساز قدری بیشتر از سه هنگام (اکتاو) است. انگشت‌گذاری در اکتاو اول و دوم یکسان است ولی در اکتاو سوم تفاوت دارد. کنترل صدا اساساً توسط لب نوازنده انجام می‌شود بنا براین محل دمیدن هوا و شکل و ساختار آن از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردا است.

اندازه‌ي سوراخ‌ها و محل آن‌ها٬ مکانیسم کلیدها و سیستم انگشت‌گذاری که طی سال‌های ۱۸۳۲ تا ۱۸۴۷ توسط تئوبالد بوهم تکامل یافت گستره و کنترل دینامیک و بیان فلوت را نسبت به فلوت‌های قبلی و نیز فلوت باروک بهبود بخشید. سیستم انگشت‌گذاری که امروزه استفاده می‌شود نیز به همین علت سیستم بوهم نامیده می‌شود. سازهای هنرجوبان مبتدی معمولاً از برنج با روکش نیکل یا نقره است و سازهای حرفه‌ای از نقره٬ طلا یا آلیاژ تیتانیوم ساخته می‌شوند.  

در ارکسترهای نیمه‌ی دوم قرن ۱۸ فلوت جای ثابت خود را در سنفونی‌ها و کنسرتوها یافته بود و علاقه به فلوت رو به گسترش بود که ایت علاقه در اوایل قرن ۱۹ به اوج خود رسید و در همین زمان مکانیسم فبوت بوهم معرفی شد.

 

در دوره‌ي رمانتیک علافه به فلوت کاهش یافت و آهنگسازان سازهای بادی برنجی و نیز بخش زهی ارکستر را بیشتر می‌پسندیدند. با گذشت زمان و تثبیت سیستم بوهم فلوت دوباره جای خود را باز یافت.

فلوتی که نت پایه‌ی آن «دو» است شناخته‌ترین و عضو اصلی خانواده‌ی فلوت‌ها است. اعضای دیگر خانواده‌ی فلوت با اندازه‌های مختلف برای اجرای وسعت‌های مختلف صوتی و بخش‌های مختلف صدایی تکامل پیدا کرده‌اند و بعضی از آن‌ها امروزه دیگر کاربردی ندارند. اعضای مهم‌تر این خانواده به طور مختصر این سازها هستند:

فلوت پیکولو: کوچک‌ترین ساز ارکستر یک فلوت کوچک است که صدایش یک اکتاو از فلوت (اصطلاحاً فلوت کنسرت) زیرتر است. این فلوت سازی انتقالی است و یک اکتاو زیرتر از نت نوشته شده صدا می‌دهد. انگشت‌گذاری این فلوت مثل هم‌خانواده‌های دیگرش است و تنها چون قسمت انتهایی و پایانی فلوت را ندارد محدوده‌ی صوتی آن محدود‌تر است. رایج ترین پیکولو همچنان دوقطعه‌ای با سیستم کلیدهای بوهم است.

از زمان بتهوون و سمفونی‌های شماره‌ی پنج٬ شش و نه٬ فلوت پیکولو به بخش جدایی ناپذیر ارکسترها تبدیل شده است. در قرن ۱۹ هم آهنگسازانی چون شالراوس و مالر این ساز را جزئی از ارکستر سنفونیک قرار دادند. صدای شاخص پیکولو باعث شده این ساز در ارکسترهای نظامی نیز جای خود را باز کند.

فلوت دآمور: (Flute d’amour): این ساز یک فاصله‌ی سوم کوچک بم‌تر از فلوت صدا می‌دهد و سازی انتقالی است.

همچنین فلوت‌های سوم٬ آلتو٬ باس و زیرباس هم ساخته شده و کاربرد دارند.

 

از آثار شاخص در رپرتوار فلوت می‌توان به قطعات زیر اشاره کرد:

• کنسرتو فلوت «ر ماژور» ویوالدی
• سونات فلوت «می ماژٓور» کارل فیلیپ امانوئل باخ
• کنسرتو فلوت شماره۲ در «ر ماژور» موتزارت
• سونات فلوت «ر ماژور» پروکوفیف

همچنین از میان برجسته ترین نوازندگان معاصر فلوت می‌توان از افراد زیر نام برد:

• ژان پیر رامپال
• ویلیام بنت
• جیمز گالوی
• گرت دیویس

در لینک‌های زیر می‌توانید نمونه‌هایی ازنوازندگی فلوت توسط جیمز گالوی را ببینید:

http://www.aparat.com/v/xcpuG

http://www.aparat.com/v/gwdiU

 

منابع:

-The New Grove Dictionary of music and musicians

-G.R. Hayes: Musical Instruments and their Music

 

منبع : آموزشگاه موسيقي كانون

گرد آوري و ترجمه : عباس سيدين

كليه حقوق محفوظ ميباشد، هرگونه كپي برداري ممنوع مي باشد.